Tên khoa học: Concha Haliotidis.

Tên gọi khác: Cửu khổng do trên mép vỏ Bào ngư có 7-13 lỗ nhỏ, thường gặp loại 9 lỗ (Haliotidis diversicolor Reeve)

Xuất xứ: 

Bộ phận dùng: Vỏ khô của nhiều loại Bào ngư. 

TPHH: Calcium carbonat, saccharid.

Tính vị, quy kinh: vị mặn, tính hàn, quy kinh Can.

Công năng: Bình Can tiềm dương, thanh Can minh mục.

Chủ trị: 

• Bình Can tiềm dương: Dùng khi Can dương thịnh, chóng mặt, nhức đầu.
• Thanh Can minh mục: Can nhiệt gây bệnh mắt kéo màng mọng, mờ mắt. Phối hợp với Tang diệp, Câu kỷ tử.

Ứng dụng:

Sinh thạch quyết minh: Có tác dụng bình can tiềm dương, thanh nhiệt, minh mục mạnh mẽ. Thường dùng để trị các chứng do can hỏa thượng viêm gây ra như mắt đỏ sưng đau, hoa mắt, chóng mặt.

Thạch quyết minh nung: Giảm tính hàn, tăng cường khả năng thu sáp (cầm máu, kháng viêm), chủ yếu dùng để bình can, liễm can. Thường sử dụng trong các trường hợp cốt chưng lao nhiệt, mù lòa do nội thương, hoặc chảy máu do chấn thương.

Thạch quyết minh chế muối: Tăng khả năng bổ âm, tư âm do có vị mặn và tính hàn, giúp bổ can, ích thận, dưỡng âm, thanh nhiệt.

YHHĐ: 

• Tác dụng thanh nhiệt, an thần, hạ huyết áp và kích thích hệ thần kinh giao cảm: Thạch quyết minh có khả năng làm mát cơ thể, giúp trấn tĩnh, hạ huyết áp, và tác động đến hệ thần kinh giao cảm.

• Tác dụng kháng khuẩn và chống nhiễm trùng:

  • Thí nghiệm sử dụng dịch chiết từ cồi bào ngư chín lỗ (phương pháp đĩa khuếch tán) cho thấy dịch chiết này có hiệu quả kháng khuẩn mạnh đối với tụ cầu vàng, trực khuẩn đại tràng, và trực khuẩn mủ xanh.
  • Dịch thủy phân từ lớp trong của vỏ bào ngư cho thấy khả năng làm giảm enzyme ALT (chỉ số đánh giá tổn thương gan) rõ rệt ở nhóm chuột bị ngộ độc cấp tính do carbon tetrachloride, với tế bào gan ít bị hoại tử so với nhóm đối chứng.
  • Dịch bào ngư cũng có tác dụng kháng khuẩn tụ cầu vàng và kháng virus cúm trong thí nghiệm in vitro.

• Tác dụng khác:

  • Chống đông máu: Dịch chiết từ bào ngư chín lỗ có tác dụng chống đông máu đáng kể trên thỏ (P<0.001).
  • Tăng cường khả năng chịu oxy: Dịch chiết từ vỏ bào ngư giúp chuột thí nghiệm chịu được tình trạng thiếu oxy tốt hơn.
  • Giãn cơ trơn phế quản: Dịch chiết bào ngư cũng làm tăng lưu lượng máu qua phổi chuột và giãn các cơ trơn của phế quản và khí quản với tỷ lệ giãn lên đến 17%.
  • Ức chế miễn dịch: Khi dùng dịch chiết từ bào ngư chín lỗ (chiết bằng nước và cồn) trong một tuần, số lượng tế bào miễn dịch (hồng cầu đặc biệt trong thí nghiệm hoa hồng) ở lách chuột giảm đáng kể, cho thấy tác dụng ức chế miễn dịch (P<0.001).

Liều dùng: Ngày dùng từ 15-30g, sắc trước các vị thuốc khác 30 phút.

Kiêng kỵ: Người tỳ vị hư hàn hoặc không thuộc chứng bệnh thực nhiệt cấm dùng.